Trwały i zupełny rozkład pożycia małżeńskiego — co oznacza?

Zanim wyjaśnimy, czym jest rozkład pożycia małżeńskiego, warto zastanowić się, czym w ogóle jest owo pożycie. Przepisy nie definiują go wprost, ale przez ten termin rozumie się całość więzi emocjonalnych, ekonomicznych i fizycznych między małżonkami. To nie tylko prowadzenie wspólnego gospodarstwa domowego, ale też wzajemna sympatia, spędzanie ze sobą czasu, wspólne plany, bliskość fizyczna.

Trwały i zupełny rozkład pożycia małżeńskiego

Gdy więzi emocjonalne, ekonomiczne i fizyczne przestają istnieć, dochodzi do rozpadu pożycia małżeńskiego. Sam brak dalszego wspólnego mieszkania lub kilkumiesięczne powstrzymywanie się od kontaktów seksualnych nie daje jeszcze podstaw do tego, by sąd udzielił partnerom rozwodu. W trakcie procesu rozwodowego zbada, czy rozpad ma charakter trwały i zupełny. Będzie przy tym bazował na oświadczeniach małżonków i przedłożonych przez nich dowodach, ale dokonując oceny, oprze się także na swoim doświadczeniu życiowym.

Trwały rozkład pożycia małżeńskiego oznacza, że przerwanie więzi nie ma charakteru chwilowego, wynikającego na przykład z choroby czy wyjazdu jednego z partnerów w delegację. Trzeba wykazać, że rozkład trwa od dawna.

Już w uchwale z dnia 28 maja 1955 roku (sygn. akt: I CO 5/55) Sąd Najwyższy stwierdził, że „do uznania, że rozkład jest trwały, nie jest konieczne stwierdzenie, że powrót małżonków do pożycia jest bezwzględnie wyłączony. Wystarczy oparta na doświadczeniu życiowym ocena, że w okolicznościach sprawy powrót małżonków do wspólnego pożycia nie nastąpi. Należy przy tym mieć na uwadze indywidualne cechy charakteru małżonków”.

Rozkład zupełny oznacza z kolei, że partnerzy nie widzą szans na odbudowanie relacji.

Trwały rozkład pożycia małżeńskiego: ile czasu musi trwać?

Przepisy nie przewidują, jak długo musi trwać rozkład, by sąd mógł uznać, że ma on trwały charakter. Przyjmuje się, że bezpieczny „margines” to kilka miesięcy, w trakcie których małżonkowie nie prowadzą wspólnego gospodarstwa domowego (co nie oznacza, że nie mogą ze sobą mieszkać, zwłaszcza jeśli wcześniej wspólnie kupili dom lub mieszkanie. Kluczowe jest to, że każdy z partnerów prowadzi niezależne życie), nie utrzymują związku emocjonalnego (nie zwierzają się sobie, nie mają wspólnych planów) i nie utrzymują stosunków seksualnych.

Sędzia pyta rozwodzących się partnerów o to, kiedy po raz ostatni współżyli. Nierzadko pada odpowiedź, że miało to miejsce kilka dni przed rozprawą, co jak tłumaczą strony, może wynikać z tego, że choć nie widzą siebie dłużej jako partnerów, to doskonale „zgrywają” się w łóżku. Dla sądu będzie to wskazówka, że istnieje cień szansy na utrzymanie małżeństwa, bo trudno mówić o trwałym i zupełnym rozkładzie, gdy coś się między partnerami nadal tli. Dopatrując się rokowań na utrzymanie małżeństwa, sąd zawiesi postępowanie, na co pozwala mu art. 440 par. 1 Kodeksu postępowania cywilnego. To czas, w którym małżonkowie mogą spróbować osiągnąć porozumienie, pójść na terapię – lub utwierdzić się w przekonaniu, że chcą się rozwieść. Zawieszenie może nastąpić tylko raz w toku postępowania

Jak udowodnić brak pożycia małżeńskiego?

Jak już nadmieniliśmy, sąd zbada, czy pożycie małżeńskie ustało między małżonkami. Małżonkowie, którym zależy na możliwie szybkim rozwodzie bez orzekania o winie, powinni przed pierwszą rozprawą zebrać dowody pokazujące, że ze sobą nie mieszkają: może to być umowa najmu mieszkania, do którego jedno z nich wyprowadziło się po opuszczeniu wspólnego lokum, faktury za usługi wykonywane pod tym adresem (np. dostarczanie internetu).

O braku pożycia mogą też zaświadczyć świadkowie, np. wspólni znajomi, którzy zeznają, że małżonkowie nie mieszkają razem, odcinają się od siebie, prowadzą niezależne życie.

Dla wyniku rozprawy rozwodowej bardzo ważne jest jasne dowiedzenie przyczyny rozkładu pożycia małżeńskiego. Na podstawie oceny, czy między mężem i żoną doszło do zaniku więzi, sąd zadecyduje, czy stan ten jest trwały i zupełny.

Jeśli między małżonkami nastąpił zupełny rozkład pożycia, ale nie ma on charakteru trwałego, mogą oni wystąpić o orzeczenie separacji.