Kontakty dziecka z drugim rodzicem — jak je ustalić?

Ustalenie kontaktów z dzieckiem – kiedy wnieść sprawę do sądu?

Sprawę o uregulowanie kontaktów z dzieckiem rodzic może wnieść po orzeczeniu rozwodu lub jeszcze w czasie trwania małżeństwa. Dla uregulowania kontaktów z dzieckiem nie ma znaczenia, czy rodzice byli kiedykolwiek małżeństwem, czy też tworzyli nieformalną parę.

Okolicznościami, które powinny skłonić rodzica do złożenia wniosku o ustalenie kontaktów, są:

• brak porozumienia z drugim rodzicem co do sposobu i terminów kontaktów z dzieckiem,

• utrudnianie przez drugiego rodzica kontaktów z dzieckiem.

Przykład: Barbara i Piotr nie byli nigdy małżeństwem, ale spotykali się przez pewien czas i z tego związku narodził się syn. Piotr chce być obecny w życiu dziecka nie tylko poprzez płacenie alimentów, ale Barbara chciałaby, aby to jej nowy partner był traktowany przez syna jak ojciec. Byli partnerzy we własnym zakresie ustalili zasady kontaktów, ale Barbara nie trzyma się ustaleń: nie przywozi dziecka na ustalone spotkania, a gdy ojciec pojawia się w domu, nie dopuszcza do spotkań, tłumacząc, że syn jest chory, przebywa u kolegi, śpi. Piotr doszedł do wniosku, że w tej sytuacji musi wystąpić do sądu o ustalenie kontaktów z dzieckiem.

Uregulowanie kontaktów z dzieckiem – jak złożyć wniosek?

Nie istnieje oficjalny formularz wniosku o ustalenie kontaktów z dzieckiem. W piśmie należy:

• Wskazać, w jaki sposób wnioskodawca chciałby wykonywać kontakty z dzieckiem (konkretne dni, godziny, propozycja sposobu spędzania wakacji i różnych świąt),

• Opisać swoje dotychczasowe relacje z dzieckiem i wyraźnie omówić przykłady utrudniania kontaktów przez drugiego rodzica – o ile do tego dochodziło,

• Przedstawić dowody potwierdzające prawdziwość twierdzeń.

Wniosek trzeba sporządzić z zachowaniem wszystkich wymogów formalnych (prawidłowe sformułowanie, uiszczenie stosownej opłaty, dołączenie odpowiednich dokumentów oraz odpisu wniosku wraz ze wszystkimi załącznikami). Braki wydłużają postępowanie, bo każdorazowo sąd wyznacza dodatkowy termin na ich uzupełnienie.

Sądem właściwym dla spraw o uregulowanie lub zmianę kontaktów z dzieckiem jest wydział rodzinny i nieletnich sądu rejonowego, zwany popularnie sądem opiekuńczym, na którego obszarze znajduje miejsce zamieszkania dziecka.

Ile kosztuje sprawa o uregulowanie kontaktów z dzieckiem?

Za wniesienie do sądu pisma rozpoczynającego postępowanie (pozwu albo wniosku w postępowaniu nieprocesowym) pobierana jest opłata sądowa.

Wysokość opłaty od wniosku o uregulowanie kontaktów z dzieckiem ma charakter stały i wynosi 40 zł od każdego dziecka, z którym mają być ustalone kontakty. Jeśli wniosek dotyczy dwojga dzieci, to opłata wyniesie 80 zł.

Opłatę wnosi się jednocześnie ze złożeniem wniosku. Jeżeli wnioskodawca tego nie zrobi, sąd wezwie go do dokonania opłaty w terminie 7 dni. Zignorowanie wezwania niesie za sobą poważne konsekwencje, bo sąd zwróci wniosek. Zwrot oznacza, że wniosek nie wywołuje żadnych skutków prawnych — jest on traktowany tak, jakby nigdy nie został wniesiony. Można go złożyć ponownie – już razem z opłatą.

Tak jak w każdej innej sprawie, opłatę od wniosku o uregulowanie kontaktów z dzieckiem można wnieść na trzy sposoby:

• nakleić na wniosek znaki opłaty sądowej,

• uiścić opłatę bezpośrednio w kasie sądu,

• wykonać przelew na rachunek bankowy właściwego sądu i załączyć do wniosku wydruk potwierdzenia przelewu.

Koszty wniosku o ustalenie kontaktów z dzieckiem w apelacji: zgodnie z art. 18 pkt 2 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych przepisy ustawy przewidujące pobranie opłaty od wniosku stosuje się również do opłaty od apelacji. Opłata wynosi więc 40 zł od każdego dziecka. W braku wniesienia opłaty sąd wezwie do uzupełnienia braku w ciągu 7 dni, ale zignorowanie wezwania ma poważniejsze konsekwencje, niż to było w pierwszej instancji: apelacja złożona po bezskutecznym upływie 7-dniowego terminu zostanie odrzucona. Nie można jej wnieść ponownie.

Kto ma prawo do kontaktów z dzieckiem?

O uregulowanie kontaktów najczęściej ubiegają się rodzice, którzy nie mieszkają razem z dzieckiem. Na tym lista się nie kończy. Art. 113 par. 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego przewiduje, że osobami uprawnionymi do żądania uregulowania kontaktów z małoletnim dzieckiem są również:

• rodzeństwo,

• dziadkowie,

• powinowaci w linii prostej,

• inne osoby, jeżeli sprawowały one przez dłuższy czas pieczę nad dzieckiem.

W ten sposób przepisy szanują prawa wszystkich osób, które są ważne w życiu dziecka i nie chcą zostać z niego usunięte. Z wnioskiem o ustalenie kontaktów może wystąpić nawet osoba niespokrewniona, na przykład były wieloletni partner matki, który opiekował się dzieckiem i odegrał ważną rolę w kształtowaniu osobowości dziecka.

Dorosłe dziecko a uregulowanie stosunków z rodzicem

Górną granicą wieku dziecka, do której można regulować kontakty, jest osiągnięcie przez dziecko 18 lat. Po tym czasie samodzielnie może decydować, z kim chce mieszkać i ingerencja sądu nie jest już potrzebna.

Przemoc fizyczna a kontakty z dzieckiem

Rodzic, który doznał od drugiego złego traktowania – przemocy fizycznej lub emocjonalnej – w naturalny sposób stara się ograniczyć kontakty dziecka, z którym mieszka, z przemocowym rodzicem. Złe relacje w związku nie oznaczają jednak, że stosujący przemoc rodzic utraci automatycznie prawa do kontaktów z dzieckiem. Dopiero gdyby zostało wykazane, że rodzic ten źle traktuje dziecko, sąd mógłby ograniczyć kontakty.

W praktyce ograniczenie polega na wyznaczeniu go w miejscu, w którym są osoby zapewniające dziecku bezpieczeństwa, na przykład w domu w obecności drugiego rodzica albo członka rodziny.

Pozbawienie praw rodzicielskich a kontakty z dzieckiem

Najważniejszą zasadą prawa rodzinnego jest dobro dziecka. To ono, jako bezbronne i zdane na opiekę dorosłych, znajduje się w centrum zainteresowania instytucji państwowych i jego interes musi być brany pod uwagę, ilekroć sąd podejmuje decyzje dotyczące rodziny.

Jeśli rodzic lub oboje rodzice:

• w sposób rażący zaniedbują swe obowiązki względem dziecka,

• nadużywają władzy rodzicielskiej (np. poprzez stosowanie przemocy fizycznej lub psychicznej, nadużywają alkoholu, zmuszają dziecko do pracy ponad jego siły),

• nie mogą sprawować władzy rodzicielskiej z powodu trwałej przeszkody (np. pobyt rodzica w więzieniu, poważna choroba rodzica),

to sąd może zadecydować o pozbawieniu jednego lub obojga praw rodzicielskich. W rezultacie rodzic traci prawo do decydowania m.in. o miejscu pobytu dziecka, leczeniu i dostępie do dokumentacji medycznej, edukacji, wychowaniu, kształtowaniu światopoglądu dziecka oraz decydowaniu o wyjazdach dziecka za granicę. Nadal jednak ma prawo spotykać się z dzieckiem, chyba że sąd mu tego zabroni.

Czy dziecko może odmówić kontaktów z ojcem?

Rodzice proponują harmonogram spotkań z dzieckiem, który następnie zatwierdza sąd. Doskonale, gdy dziecko chce spotykać się z rodzicem z częstotliwością wynikającą z ustaleń, ale może się zdarzyć, że traci zainteresowanie podtrzymywaniem kontaktów i zaczyna unikać spotkań. Obowiązkiem rodzica, który na stałe z dzieckiem mieszka, jest nadal przygotowywanie go do spotkań i, jeśli tak ustalono, przywożenie go do ustalonego miejsca lub wpuszczanie drugiego rodzica do domu, o ile tam mają się odbywać spotkania.

Istnieje możliwość zmiany częstotliwości i rodzaju kontaktów rodzica z dzieckiem, ale musi się na to zgodzić sąd. Z chwilą osiągnięcia przez dziecko pełnoletności może ono już „jak równy z równym” ustalać zasady spotkań z drugim rodzicem i nie można go do niczego zmusić.